GÉNERO Y ECOTURISMO: PERSPECTIVAS DE EMPODERAMIENTO DE LAS MUJERES EN LA RESERVA DE LA BIOSFERA DE LOS TUXTLAS

GÉNERO Y ECOTURISMO: PERSPECTIVAS DE EMPODERAMIENTO DE LAS MUJERES EN LA RESERVA DE LA BIOSFERA DE LOS TUXTLAS

Isis Arlene Díaz Carrión (CV)
Universidad Autónoma de Baja California

Volver al índice

REFERENCIAS CONSULTADAS

I. BIBLIOGRAFÍA

AFSHAR, H. (1997). Empowerment for Women for Development: Some Illustrations of Policy Interventions in Iran.  In AFSHAR, H; ALIKHAN, F (eds).  Empowering Women for Development. Experiences from some third world Countries. Pp 23-45. Edit K.B. Satyanarayana – Booklinks Corporation. India. ISBN 81 85194 47 5.

ALBERTI, P. (2003). Cruzando el umbral hacia el Empoderamiento. En ZAPATA, E; VÁZQUEZ, V; ALBERTI, P; PÉREZ, E; LÓPEZ, J; FLORES, A; HIDALGO, N; GARZA, L.  Microfinanciamiento y Empoderamiento de Mujeres Rurales. Las cajas de ahorro y crédito en México. Pp 373-380. Edit Plaza y Valdés, S.A. de C.V. México. ISBN 970 722 102 X.

ALBERTI, P (coord). (2004). Género, ritual y desarrollo sostenido en comunidades rurales de Tlaxcala. Edit Plaza y Valdés S.A. de C.V. México. ISBN 970 722 301 4.

ALDERMAN, E; KENNEFY, C. (2000). In Our Defense. In SEROW, A; LADD, E. The Lanahan Readings in the American Polity. Edit Lanahan Publishers, Inc.  USA. ISBN 0 965 2687 7 2.

ARIZPE, L; BOTEY, C.  (1986). Las Políticas de Desarrollo Agrario y su Impacto sobre la mujer campesina en México. En DEERE, C: LEÓN, M. (eds). La Mujer y la Política Agraria en América Latina. Pp 133-149. Edit Siglo XXI Editores. Colombia. ISBN 958 606 007 1.

ASCANIO, C. (2004). Enfoques de Género y Sistemas de invisibilidad: la mujer en el medio rural grancanario. En LÓPEZ, N; MARTÍNEZ, E; SÁEZ, E (Eds). Mujeres, Medio Ambiente y Desarrollo Rural. Pp 199-210. Edit Instituto Universitario de Estudios de la Mujer. Universidad Autónoma de Madrid. España. ISBN 84 7477 895 6.

BATLIWALA, S. (1997). Poder y Empoderamiento de las Mujeres. En LEÓN, M (comp). Poder y Empoderamiento de las mujeres. Pp 187-211. Edit TM Editores. Colombia. ISBN 9586 01735 4.

BATTHYÁNY, K.  (2004).Cuidado Infantil y Trabajo: ¿un desafío exclusivamente femenino?; Una Mirada desde el Género y la Ciudadanía Social.  Edit. CINTERFOR. Uruguay.  ISBN 92-9088-176-3.

BENERÍA, L.  (2005). Género, desarrollo y globalización. Por una ciencia económica para todas las personas.  Edit. Hacer S.L. España. ISBN 84 88711 73 5.

BORDERÍAS, C (1996). Identidad Femenina y Recomposición del Trabajo. En RODRIGUEZ, A; OÑI, B; MAGUREGI, G.(eds).  El futuro del Trabajo. Reorganizar y repartir desde la perspectiva de las mujeres.  Pp 47-65. Edit Centro de Documentación y Estudios de la Mujer. España. ISBN 84 88949 14 6.

BOSERUP, E. (1992). La Mujer y el Desarrollo Económico. Edit Minerva Ediciones.  España. ISBN 84 88123 03 5.

BREATHNACH, P; HENRY, M; DREA, S; O´FLAHERTY, M. (1994). Gender in Irish Tourism employment. In KINNAIRD, V; HALL, D. (eds).Tourism: A Gender Analysis. Pp 52-73. Edit John Wiley & Sons. England. ISBN 0 471 94883 0.

CABALLÉ, A. (2000).  Implicaciones de Género en el Desarrollo de la oferta de Agroturismo en Navarra y Asturias.  En GARCÍA, M Y BAYLINA, M (eds). El nuevo papel de las mujeres en el Desarrollo Rural.. Pp 153-169. Edit. Oikos-tau. España.  ISBN 84 281 0991 5.

CACHO, L. (2006). Los demonios del edén. Edit Grijalbo Mondadori. México. ISBN 96 859 6160 3.

CÁNOVES, G; VILLARINO, M. (2000). Turismo Rural en Portugal. Las mujeres piezas clave para “recibir” y “servir”. En GARCÍA, M; BAYLINA, M. (eds). El Nuevo Papel de las Mujeres en el Desarrollo Rural. Pp 199-216. Edit Oikos-Tau. España. ISBN 84 281 0991 5.

CARRASCO, C.  (1996). Presente y futuro del trabajo.  Apuntes para una división no androcéntrica.  En RODRIGUEZ, A; OÑI, B; MAGUREGI, G.(eds).  El futuro del Trabajo. Reorganizar y repartir desde la perspectiva de las mujeres.  Pp 21-46.  Edit Centro de Documentación y Estudios de la Mujer. España. ISBN 84 88949 14 6.

CHANDRALEKHA, K.  (1997). Social and Cultural Constraints to Female Entrepreneurship Development. In AFSHAR,  H; ALIKHAN, F (eds).  Empowering Women for Development. Experiences from some third world Countries. Pp 160-168. Edit K.B. Satyanarayana – Booklinks Corporation. India. ISBN 81 85194 47 5.

CHANT, S.  (1997). Gender and tourism employment in Mexico and the Philippines. In SINCLAIR, T (ed). Gender, Work & Tourism. Pp 120-179. Edit Routledge.  USA. ISBN 0 415 10985 X.

DEERE, C: LEÓN, M. (eds). (2002). Género, Propiedad y Empoderamiento: tierra, Estado y mercado en América Latina.  Edit. Universidad Nacional Autónoma de México–Facultad Latinoamericana de Ciencias Sociales. México.  ISBN 968 36 9936 7.

DEI, F.  (2001). Gender and roles from an anthropologist´s point of view. In ISAACS, A (ed). Political Systems and Definitions of Gender Roles. Pp 225-233. Edit Edizioni Plus - Università di Pisa.  Italy. ISBN 88 8492 072 8.

DOYAL, L; GOUGH, I.  (1991). A Theory of Human Need. Edit  Palgrave Macmillan. United Kingdom. ISBN 03 3338 325 7.

ENDENSOR, T; KOTHARI, U.  (1994). The masculinisation of Stirling´s heritage. In KINNAIRD, V; HALL, D (eds).Tourism: A Gender Analysis. Pp 164-187. Edit John Wiley & Sons. England. ISBN 0 471 94883 0.

FAIRBAIRN-DUNLOP, P.  (1994). Gender, culture and tourism development in Western Samoa.  In In KINNAIRD, V; HALL, D. (eds).Tourism: A Gender Analysis. Pp 120-141. Edit John Wiley & Sons. England. ISBN 0 471 94883 0.

GARCÍA, J.  (2004). Mujeres en la Agricultura y en el Medio Rural: retos y oportunidades. En  LÓPEZ, N; MARTÍNEZ, E; SÁEZ, E (Eds). Mujeres, Medio Ambiente y Desarrollo Rural. Pp XXV-LII. Edit Instituto Universitario de Estudios de la Mujer. Universidad Autónoma de Madrid. España. ISBN 84 7477 895 6.

GAYLEY, C. (1998) Feminist Methods. IN BERNARD, H (ed) Handbook of Methods in Cultural Anthropology. Edit Altamira Press. USA. ISBN 0 7619 9151 4.

GÓMEZ, L; RODRÍGUEZ, M.  (s/f). Uso del tiempo y aportaciones de las mujeres a sus grupos domésticos. En ZAPATA, E; LÓPEZ, J (coords). La Integración económica de las Mujeres rurales: un enfoque de Género. Pp 369-403. Edit Secretaría de la Reforma Agraria. México. ISBN 968 16 4888 9.

HALL, M. (1997). Gender and economic interests in tourism prostitution: the nature, development and implications of sex tourism in South-East Asia. In SINCLAIR, T (ed). Gender, Work & Tourism. Pp 142-163. Edit Routledge. USA. ISBN 0 415 10985 X.

HARRIS, M. (2006). Antropología Cultural. Edit. Alianza Editorial. España. ISBN 84 206 3951 6.
HENNESY, S.  (1994). Female Employment in Tourism Development in South-West England. In KINNAIRD, V; HALL, D. (eds).Tourism: A Gender Analysis. Pp 35-51. Edit John Wiley & Sons. England. ISBN 0 471 94883 0.

HERZBERG, F. (1974).  Work and the Nature of Man. Edit Crosby Lockwood Staples. Great Britain. ISBN 0 258 97011 1.

HIDALGO, N.  (2002). Género, Empoderamiento y Microfinanzas.  Un estudio del caso en el norte de México (Tesis de Maestría). Edit. Instituto Nacional de las Mujeres. México. ISBN 968 5552 03 7.

INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA, GEOGRAFÍA E INFORMÁTICA; SECRETARÍA DEL TRABAJO Y PREVISIÓN SOCIAL. (2007). Encuesta Nacional de Ocupación y Empleo, 2006-2007.  Base de Datos. México.  ISBN  978-970-13-494.

IRELAND, M. Gender and Class Relations in Tourism Employment. In APOSTOLOPOULOS, Y; LEIVALDI, S; YIANNAKIS, A. (1996). The Sociology of Tourism. Theoretical and Empirical Investigations. Pp 134-151.  Edit Routledge.  United Kingdom.  ISBN 0 415 13508 7.

JAIN, S.  (1997). Awareness Generation, Women´s Mobilization and Gender Sensitization: Changes for the 1990s.  In AFSHAR,  H; ALIKHAN, F (eds).  Empowering Women for Development. Experiences from some third world Countries. Pp 9-22. Edit K.B. Satyanarayana–Booklinks Corporation. India. ISBN 81 85194 47 5.

KABEER, N.  (1998). Realidades Trastocadas. Las Jerarquías de Género en el pensamiento del desarrollo. Edit Paidós. México.    ISBN 968 853 403 X.

KAUFMANN, A. (2007). Mujeres Directivas: Transición hacia la Alta Dirección. Opiniones y Actitudes N° 56. Edit Centro de Investigaciones Sociológicas. España. ISBN 97884 7476 423 9.

KEKES, J. (1994). Pluralism and the Value of Life. In PAUL, E; MILLER, F; PAUL, J (eds). Cultural Pluralism and Moral Knowledge. Edit Cambridge University Press. Great Britain. ISBN  05 2146 614 8.

KINNAIRD, V; HALL, D (eds). (1994). Tourism: A Gender Analysis. Edit John Wiley & Sons. England. ISBN 0 471 94883 0.

KOUSIS, M. (1996). Tourism and the Family in a rural Cretan Community. In APOSTOLOPOULOS, Y; LEIVALDI, S; YIANNAKIS, A. The Sociology of Tourism. Theoretical and Empirical Investigations. Pp 219-263.  Edit Routledge.  United Kingdom.  ISBN 0 415 13508 7.

LAGARDE, M.  (1999). Claves feministas para el poderío y la autonomía de las mujeres. Edit Instituto Andaluz de la Mujer. España.    ISBN 84 7921 067 2.

______ (1996). “El género”, fragmento literal: ‘La perspectiva de género’. En Género y feminismo. Desarrollo humano y democracia. Cuadernos Inacabados N° 25. Pp. 13-38. Ed. Horas y Horas, España. ISBN  84 87715 86 9.

LEÓN, M; DEERE, C.   (1986). Hacia una síntesis de la década. En DEERE, C: LEÓN, M. (eds). La Mujer y la Política Agraria en América Latina.  Pp 11-26. Edit Siglo XXI Editores. Colombia. ISBN 958 606 007 1.

LEONTIDOU, L.  (1994). Gender dimensions of Tourism in Greece: employment, sub-cultures and restructuring. In KINNAIRD, V; HALL, D. (eds).Tourism: A Gender Analysis. Pp 74-105. Edit John Wiley & Sons. England. ISBN 0 471 94883 0.

LIPIETZ, A.  (1996). Géneros, clases y reparto del Trabajo. En RODRIGUEZ, A; OÑI, B; MAGUREGI, G.(eds).  El futuro del Trabajo. Reorganizar y repartir desde la perspectiva de las mujeres.  Pp 77.94. Edit Centro de Documentación y Estudios de la Mujer. España. ISBN 84 88949 14 6.

LONG, V; KINDON, S.  (1997). Gender and Tourism Development in Balinese villages. In  SINCLAIR, T (ed). Gender, work and Tourism.  Pp 91-118.  Edit Routledge. USA. ISBN 0415 10985 X.

LÓPEZ. I.  (2006). Más allá del Desarrollo: La Estrategia del Empoderamiento. En CARBALLO, M (Coord). Género y Desarrollo. El camino hacia la Equidad.  Pp 87-111. Edit Instituto Universitario de Desarrollo y Cooperación – Catarata. España. ISBN 84 831 9 268 3.

LÓPEZ, R.  (2004). Los estudios sobre el trabajo de la mujer rural: diversidad de acercamientos. En  LÓPEZ, N; MARTÍNEZ, E; SÁEZ, E (Eds). Mujeres, Medio Ambiente y Desarrollo Rural. Pp 31-40. Edit Instituto Universitario de Estudios de la Mujer. Universidad Autónoma de Madrid. España. ISBN 84 7477 895 6.

LOZANO, I.  (2004). Metodologías artísticas para el Desarrollo Rural. Campaña de Ciudadanía 2001. Guatemala. En  LÓPEZ, N; MARTÍNEZ, E; SÁEZ, E (Eds). Mujeres, Medio Ambiente y Desarrollo Rural. Pp 41-58. Edit Instituto Universitario de Estudios de la Mujer. Universidad Autónoma de Madrid. España. ISBN 84 7477 895 6.

LUNA, L. (comp). (1991). Género, Clase y Raza en América Latina. Algunas aportaciones. Edit Instituto de la Mujer.  España. ISBN 84 7665 959 8.

MACKUN, P.  (1998). Tourism in the Third Italy. Labor and social-business networks. In IOANNIDES,D; DEBAGGE, K (eds) The Economic Geography of the Tourism Industry. Pp 256-270. Edit. Routledge. Great Britain. ISBN 0 415 16411 7.

MARSHMENT, M.  (1997). Gender takes a holiday.  Representation in holiday brochures.  In SINCLAIR, T (ed). Gender, Work & Tourism. Pp 16-34.  Edit Routledge.  USA. ISBN 0 415 10985 X.

MARTELO, E; VÁZQUEZ, V; ALBERTI, P; PÉREZ, E; LÓPEZ, J; FLORES, A; HIDALGO, N; GARZA, L.  (2003). Microfinanciamiento y Empoderamiento de las Mujeres Rurales. Las cajas de ahorro y crédito en México. Edit. Plaza Valdés S.A de C.V. México. ISBN 970 722 102 X.

MARTÍNEZ, M; SABATÉ, A. (2004). Mujeres productoras en agricultura ecológica. En LÓPEZ, N; MARTÍNEZ, E; SÁEZ, E (Eds). Mujeres, Medio Ambiente y Desarrollo Rural. Pp 135-150. Edit Instituto Universitario de Estudios de la Mujer. Universidad Autónoma de Madrid. España.  ISBN 84 7477 895 6.

MASLOW, A.  (1975). Motivación y Personalidad. Edit Sagitario, S.A. de Ediciones y Distribuciones.  España. ISBN 8471 365.

McDOWELL, L.  (2000). Género, identidad y lugar. Un estudio de las geografías feministas. Edit. Cátedra, Universitat de València. Instituto de la Mujer. España.  ISBN 84 376 1853 3.

MELO, G.  (2002). Áreas Naturales Protegidas de México en el siglo XX. Edit Instituto de Geografía de la Universidad Nacional Autónoma de México. México. ISBN UNAM 970 32 0124 5.

MENDIZABAL, N. (2006) Los componentes del diseño flexible en la investigación cualitativa. EN VASILACHIS, I (coord). Estrategias de investigación cualitativa. Pp 65-106. Edit Gedisa. España. ISBN 84 9784 173 5.

MENDOZA, de; A.  (2003). Experiencias de Empoderamiento colectivo de mujeres en Honduras. Análisis de tres casos.  Edit propia. Honduras. ISBN 99924 0 236 9.

MILLS, S. (1991). Discourses of Difference. An Analysis of Women´s Travel Writing and Colonialism.  Edit Routledge. Great Britain.  ISBN 0 415 04629 7.

MOMSEN, J. (2004). Gender and Development. Edit Routledge. Great Britain. ISBN 0 415 26690 4.

______  (1991). Women and Development in the Third World. Edit Routledge. Great Britain. ISBN 0 415 01695 9.

MUÑOZ, A. (1991). Fuerza de trabajo femenina: evolución  y tendencias. En LUNA, L. (comp). Género, Clase y Raza en América Latina. Algunas aportaciones. Pp 63-130. Edit Instituto de la Mujer.  España. ISBN 84 7665 959 8.

MUROI, H; SASAKI, N. (1997). Tourism and prostitution in Japan. In SINCLAIR, T (ed). Gender, Work & Tourism. Pp 120-179. Edit Routledge.   USA. ISBN 0 415 10985 X.

NASH, D.  (1995). Tourism as a form of Imperialism. In SMITH, V (eds). Host and Guests: the Anthropology of Tourism. Edit University of Pennsylvania Press.  USA. ISBN 0 8122 1280 0.

NORONHA, R. (1991). El Paraíso Revisitado: Turismo en Bali. En KADT, E. de. Turismo:¿Pasaporte al Desarrollo?.  Pp 265-300.Edit. Ediciones Endimión. España. ISBN 84 7731 107 2.

NOVO, M.; MURGA, M.; BAUTISTA-CERRO, J. (2001). Cambiar es posible. Edit UNESCO y Edit. Universitas S.A.   España. ISBN 84 7991 122 0.

OAXAAL, Z; BADEN, S.  (1997). Gender and empowerment: definitions, approaches and implications for policy. Briefing prepared for the Swedish International Development Cooperation Agency. Report N° 40. Edit. Institute of Development Studies. University of Sussex. United Kingdom. ISBN 1 85864 175 6.

PURCELL, K.  (1997). Women´s employment in the UK Tourism. Gender roles and labour markets. In SINCLAIR, T (ed). Gender, Work & Tourism.  Pp 25-59. Edit Routledge.  USA. ISBN 0 415 10985 X.

REYNOSO, A; REGT, J de.  (1991). Problemas Iniciales: Desarrollo Turístico Planificado en Ixtapa-Zihuatanejo. En KADT, E. de. Turismo:¿Pasaporte al Desarrollo?.  Pp 181-210. Edit. Ediciones Endimión. España. ISBN 84 7731 107 2.

ROWLANDS, J. (1997). Empoderamiento y Mujeres Rurales en Honduras: Un modelo para el Desarrollo. En LEÓN, M (comp). Poder y Empoderamiento de las mujeres. Pp 213-245. Edit TM Editores. Colombia. ISBN 958 601 735 4.

______ (1997) What is Empowerment? In AFSHAR, H; ALIKHAN, F (eds).  Empowering women for development. Experiences from some third world Countries. Pp 46-61. Edit K.B. Satyanarayana – Booklinks Corporation. India. ISBN 81 85194 47 5.

RODRIGUEZ, A   (1996) Del reparto de empleo al reparto del trabajo.  La reorganización del tiempo de trabajo desde la perspectiva de género. En RODRIGUEZ, A; OÑI, B; MAGUREGI, G.(eds).  El futuro del Trabajo. Reorganizar y repartir desde la perspectiva de las mujeres.  Pp 95-125.   Edit Centro de Documentación y Estudios de la Mujer. España. ISBN 84 88949 14 6.

SABATÉ, A.  (2004). Género y Medio Ambiente en el Desarrollo Rural. En  LÓPEZ, N; MARTÍNEZ, E; SÁEZ, E (Eds). Mujeres, Medio Ambiente y Desarrollo Rural. Pp 81-112. Edit Instituto Universitario de Estudios de la Mujer. Universidad Autónoma de Madrid. España. ISBN 84 7477 895 6.

SABATÉ, A; RODRÍGUEZ, J; DÍAZ, M. (1995) Mujeres, Espacio y Sociedad. Hacia una Geografía del Género. Edit Síntesis. España. ISBN 84 7738 341 3.

SASSEN, S. (2003).  Contrageografías de la globalización. Género y ciudadanía en los circuitos fronterizos. Edit Traficantes de Sueños. España. ISBN 84 9329 82 04.

SCHLÜTER, R.  (2002). Sustainable tourism development in South America. The case of Patagonia, Argentina. In Contemporary Issues in Tourism Development. PEARCE, D.; BUTLER, R. (eds). Pp 176-191.Edit Routledge Advances in Tourism. Great Britain. ISBN 0 415 20691 X.

SCOTT, J.  (1997). Chances and Choices. Women and Tourism in Nortern Cyprus. In SINCLAIR, T (ed). Gender, Work and Tourism. Pp 60-90. Edit Routledge. USA. ISBN 0415 10985 X.

SEN, A.  (1990). Gender and Cooperative Conflicts. In TINKER, I. Persistent Inequalities. Women and World Development. Pp 135-149.Edit Oxford Press, Inc. USA. ISBN 0 19 505935 2.

SHINHA, S. Women and Credit. (1997). In AFSHAR, H; ALIKHAN, F (eds).  Empowering Women for Development. Experiences from some third world Countries. Pp 169-178. Edit K.B. Satyanarayana – Booklinks Corporation. India. ISBN 81 85194 47 5.

SINCLAIR, T (1997). Issues and theories for gender and work in Tourism. In SINCLAIR, T (ed). Gender, Work & Tourism.  Pp 1-15. Edit Routledge.  USA. ISBN 0 415 10985 X.

SILVERMAN, D. (2000). Doing Qualitative Research. A Practical Handbook. Edit SAGE Publications. United Kingdom. ISBN 0 7619 5822

SMITH, V. (1989). Eskimo Tourism: Micro-Models and Marginal Men. In SMITH, V. (ed). Hosts and Guests. The Anthropology of Tourism. Pp 55-82. Edit University of Pennsylvania Press. USA.  ISBN 0 8122 1260 0.

SÚAREZ, B.  (s/f). La jornada de Trabajo de las Mujeres campesinas e indígenas en los proyectos productivos. En ZAPATA, E; LÓPEZ, J (coords). La Integración económica de las Mujeres rurales: un enfoque de Género. Pp 189-233. Edit Secretaría de la Reforma Agraria. México.  ISBN 968 16 4888 9.

TALL, K.  (2001). Burkina Faso. Una asociación femenina emprende la gestión del entorno en un barrio de Ouagadougou. Ouagadougou, Kadiogo. En HAINARD, F; VERSCHUUR, C. Empoderamiento de las Mujeres en las Crisis Urbanas. Género, medio ambiente y barrios marginados. Pp 101-123.    Edit. IEPALA Editorial. España. ISBN 84 89743 21 5.

THI SON, N; PIGRAM, J; RUGENDYKE, B.  (2002). Tourism Development and National Parks in the Developing World. Cat BA Island National Park, Vietnam. In PEARCE,D; BUTLER, R. (eds). Contemporary Issues in Tourism Development. Pp 211-231. Edit Routledge Advances in Tourism. Great Britain. ISBN 0 415 20691 X.

TOWNSEND, J. (1997). Policy Interventions for the Empowerment of remote Rural Women in Mexico. In AFSHAR,  H; ALIKHAN, F (eds).  Empowering Women for Development. Experiences from some third world Countries. Pp 62-87. Edit K.B. Satyanarayana – Booklinks Corporation. India. ISBN 81 85194 47 5.

UNION INTERNACIONAL PARA LA CONSERVACIÓN DE LA NATURALEZA. (1999).  Develando el Género. Elementos conceptuales básicos para entender la equidad.  Eds. UICN – Fundación Arias para la Paz y el Progreso Humano. Edit. Master Litho, S.A.  Costa Rica.  ISBN 99 6878 609 8

UNITED NATIONS CHILDREN´S FUND. (1997). El Marco Conceptual de Igualdad y Empoderamiento de las Mujeres. En LEÓN, M (comp). Poder y Empoderamiento de las mujeres. Pp 173-186. Edit TM Editores. Colombia. ISBN 958 601 735 4.

VALCARCELT, G. (1993). Planes estratégicos de desarrollo local. En VALCARCELT, G.; TROITIÑO, M.; CAVA, L. (coords). Desarrollo local, turismo y medio ambiente. Pp 21-55. Edit: Excma. Diputación Provincial del Cuenca. España.  ISBN 84 87319 86 6.

VASILACHIS, I (2006). La investigación cualitativa. EN VASILACHIS, I (coord). Estrategias de investigación cualitativa. Pp 23-64. Edit Gedisa. España. ISBN 84 9784 173 5.

VERA, J; PALOMEQUE, F; MARCHENA, M; ANTON, S.  (1997). Análisis territorial del Turismo: una nueva Geografía del Turismo. Edit. Ariel. España.  ISBN 84 344 3455 5.

VICENTE, T. (2000) La Geografía de género: aportación a los estudios de género y a la Geografía. En LÓPEZ , M. Feminismo del Pasado al Presente. Pp 117-139. Edit Ediciones Universidad de Salamanca. España. ISBN 84 7800 941 8.

VILLARINO, M; CÁNOVES, G. (2000). Turismo Rural en Galicia sin mujeres imposible. En GARCÍA, M y BAYLINA, M (eds). El nuevo papel de las mujeres en el Desarrollo Rural. Pp 171-199. Edit. Oikos-tau. España. ISBN 84 281 0991 5.

WOMEN AND GEOGRAPHY STUDY GROUP OF THE IBG (WGSG) (1988). Geography and Gender. Edit Huntchinson -The Explorations in Feminism Collective. Great Britain. ISBN 0 09 156671 1.

WILLIAMS, C. (1989). Gender Differences at Work. Women and Men in non-traditional occupations.  Edit University of California Press. USA.    ISBN 0 520 06373 2.

WILSON, D. (1991). Primeros efectos del Turismo en Seychelles. En KADT, E. de. Turismo:¿Pasaporte al Desarrollo?.  Pp 301-346. Edit. Ediciones Endimión. España. ISBN 84 7731 107 2.

YOUNG, K. (1997). El Potencial Transformador en las Necesidades Prácticas: Empoderamiento Colectivo y el Proceso de Planificación. En LEÓN, M (comp). Poder y Empoderamiento de las mujeres. Pp 99-118. Edit TM Editores. Colombia. ISBN 958 601 735 4.

ZAPATA, E. (s/f). Cambios en el sector agropecuario y los proyectos de las mujeres rurales. En ZAPATA, E; LÓPEZ, J (coords). La Integración económica de las Mujeres rurales: un enfoque de Género. Pp 7-64. Edit Secretaría de la Reforma Agraria. México. ISBN 968 16 4888 9.

ZAPATA, E; LÓPEZ, J (coords). (s/f). La Integración económica de las Mujeres rurales: un enfoque de Género. Edit Secretaría de la Reforma Agraria. México. ISBN 968 16 4888 9.

ZAPATA, E; LÓPEZ, J. (s/f). Las jefas de Familia que solicitan recursos al PROMUSAG. En ZAPATA, E; LÓPEZ, J (coords). La Integración económica de las Mujeres rurales: un enfoque de Género. Pp 93-138. Edit. Secretaría de la Reforma Agraria. México. ISBN 968 16 4888 9.

ZAPATA, E; VÁZQUEZ, V; ALBERTI, P; PÉREZ, E; LÓPEZ, J; FLORES, A; HIDALGO, N; GARZA, L.  (2003). Microfinanciamiento y Empoderamiento de Mujeres Rurales. Las cajas de ahorro y crédito en México. Edit Plaza y Valdés, S.A. de C.V. México. ISBN 970 722 102 X.

ZAPATA, E; FLORES, A; LÓPEZ, J. (2003). El Empoderamiento en varias dimensiones. En ZAPATA, E; VÁZQUEZ, V; ALBERTI, P; PÉREZ, E; LÓPEZ, J; FLORES, A; HIDALGO, N; GARZA, L.  Microfinanciamiento y Empoderamiento de Mujeres Rurales. Las cajas de ahorro y crédito en México. Pp 221-252. Edit Plaza y Valdés, S.A. de C.V. México. ISBN 970 722 102 X.

II. HEMEROGRAFÍA

ANDRÉS, J. (1998). “Turismo y empleo femenino.” En Cuadernos de Turismo N° 1, 1998. Pp 9-27. Edit Universidad de Murcia. España.  ISSN 1130 7861.

AGARWAL, B. (1997). “Bargaining” and Gender Relations: Within and beyond the Household”. In Feminist Economics N° 3, Issue 1 (1997). Pp 1-51.    Edit IAFE.  United Kingdom. ISSN 13544 5701.

ARRIETA, P. (2004). “Cultura y celebración en Xico”. En La Palabra y el Hombre. N° 130.  Abril-Junio, 2004. Pp 69-89. Edit. Universidad Veracruzana. México. ISSN 0185 0431.

BAYLINA, M. (1997). “Metodología cualitativa y estudios de geografía y género” En Documents d´Anàlisi Geogràfica. N° 30, 1997. Pp 123-138. Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Geografia y Universitat de Girona. Secció de Geografia.  Edit UAB Servei de Publicacions. España. ISSN 0212 1573.

BERGE, Van der; P. (2000). ”Tourism the Ethnic Divison of Labor”. In Annals of Tourism Research Vol 19, N° 2. Pp 234-249, 1992.  Edit Elsevier Science Ltd. Gran Bretaña.  ISSN 0160 7383.

BRINGAS, N; OJEDA, L.  (2000). “El ecoturismo:¿una nueva modalidad del turismo de masas?”. En Economía, Sociedad y Territorio. Vol 11, N° 7, 2000. Pp 373-403. Edit El Colegio Mexiquense AC. México. ISSN 1405 8421.

CÁNOVES, G; VILLARINO, M. (2000). “Turismo en espacio rural en España: actrices e imaginario colectivo”. En Documents d´Anàlisi Geogràfica. N° 37, 2000. Pp 51-77. Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Geografia y Universitat de Girona. Secció de Geografia.  Edit UAB Servei de Publicacions. España. ISSN 0212 1573.

CÁNOVES, G; VILLARINO, M; HERRERA, L; CUESTA, L. (2004). “Turismo Rural en Cataluña y Galicia: Algunos problemas sin resolver”. En Cuadernos Geográficos 34 2004-1. Monográfico de Turismo, Ocio y Cultura. Edit Universidad de Granada. España. ISSN 0210 5462.

CASTAÑO, C. (1999). “Economía y Género”. En Política y Sociedad 1999, 32. Pp 23-42. Edit. Universidad Complutense de Madrid. España. ISSN1988 3129.

CHARME, J; WIERINGA, S. (2003). “Measuring Women´s Empowerment: an assessment of the Gender-related Development Index and the Gender Empowerment Measure”.  In Journal of Human Development. Vol. 4; N° 3, November, 2003. Pp 419-435. Edit United Nations Development Programme. USA. ISSN 1464 9888.

COLE, S.  (2006). “Information and Empowerment: The Keys to Achieving Sustainable Tourism”. In Journal of Sustainable Tourism. Vol 14, N° 6, 2006. Pp 629-644. Edit. Clevedon: Channel View Publications.  United Kingdom.  ISSN 0966 9582.

CONSEJO DE PROMOCIÓN TURÍSTICA (2005). “Ecoturismo”. Boletín  México, Vive lo Tuyo. Enero, 2005. Año 3. N° 1. México.

DENMAN, C; ARANDA, P; CORNEJO, E. (1999).” Magdalena de León (comp.) (1997)”, Crítica de libros. Región y Sociedad. Vol XI. N° 18. 1999.   Pp 189-197. Edit El Colegio de Sonora. México. ISSN 0188 7408.

DUIM, van der R; CAALDERS, J.  (2002). “Biodiversity and Tourism. Impacts and Interventions”. In Annals of Tourism Research Vol 29,  N° 3. Pp 743-761, 2002.  Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain.  ISSN 0160 7383.

GARCÍA-RAMÓN, M. (1998). “ Gènere, Espai i Societat: Una panoràmica de la Geografia Internacional a Finals dels anys 90. En Documents d´Anàlisi Geogràfica. N° 64, 1998. Pp 295-312. Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Geografia y Universitat de Girona. Secció de Geografia.  Edit UAB Servei de Publicacions. España. ISSN 0212 1573.

GIDDENS, A. (2007). “Cambiar el estilo de vida”. En EL PAÍS, lunes 22 de Octubre de 2007. Sección Opinión. Pp 31-32. España.

GLENN, E. (1992). “From Servitude to Service Work: Historical Continuities in the Racial Division of Paid Reproductive Labor”.  In Signs: Journal of Women in Culture and Society. Vol 18, N° 1 (1992). Edit. The University of Chicago.  USA. ISSN 0097 9740.

GOETZ, A; SEN-GUPTA, R.  (1996). “Who Takes the Credit? Gender, Power and Control Over Loan Use in Rural Credit Programs in Bangladesh”. In World Development. Vol 24, N° 1. Pp 45-63. Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain. ISSN 0305 750X/96.

GONZÁLEZ, M (1996). “Família, Gènere i Treball; l´enforcall dels determinants laborals. Un estudi de la ciutat de Tijuana (Baixa Califòrnia, Mèxic)”.  En  Documents d´Anàlisi Geogràfica. N° 29, 1996. Pp 51-70. Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Geografia y Universitat de Girona. Secció de Geografia.  Edit UAB Servei de Publicacions. España. ISSN 0212 1573.

GÓMEZ, D (coord). (2005). “ABC de la Igualdad. Define la Igualdad: 125 conceptos para descubrir la igualdad de oportunidades”.  Edit. Consejo Comarcal del Bierzo.  España.  Dep Legal LE 2,069 2005.

HASHEMI, S; SCHULER, S; RILEY, A.  (1996). “Rural Credit Programs and Women´s Empowermrnt in Bangladesh”.  In World Development. Vol 24, N° 4. Pp 635-653. Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain. ISSN 0305 750X/96.

HERNÁNDEZ, R; BELLO, E; MONTOYA, G; ESTRADA, E.  (2005). “Social Adaptation. Ecotourism in the Lacandon Forest”. In Annals of Tourism Research Vol 32,  N° 3. Pp 610-627, 2005.  Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain.    ISSN 0160 7383.

INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA, GEOGRAFÍA E INFORMÁTICA (2002). “XII Censo General de Población y Vivienda 2000”. México.

JAFARI, J. (2005). “El turismo como disciplina científica”. En Revista Política y Sociedad 2005. Vol 42. Num 1. Pp 39-56.  Universidad Complutense de Madrid. España. ISSN 1988 3129.

KABEER, N.  (2000). “Conflicts Over Credit: Re-Evaluating the Empowerment Potencial of Loans to Women in Rural Bangladesh”. In World Development. Vol 29, N° 1. Pp 63-84. Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain. ISSN 0305 750X/00.

KARSTEN, L; MEERTENS, D. (1992). “La geografía del género: sobre visibilidad, identidad y relaciones de poder”.  En  Documents d´Anàlisi Geogràfica. N° 19-20, 1992. Pp 181-193. Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Geografia y Universitat de Girona. Secció de Geografia.  Edit UAB Servei de Publicacions. España. ISSN 0212 1573.

LANDA, R; CARABIAS, J; MEAVE,J.  (1997). “Deterioro ambiental, una propuesta conceptual para zonas rurales de México”. En Economía, Sociedad y Territorio. Vol 1, N° 2, 1997. Pp 203-223. Edit El Colegio Mexiquense AC. México.  ISSN 1405 8421.

LEÓN, MAGDALENA.  (1998). “Empoderamiento: relaciones de las mujeres con el poder”. En Revista Foro N° 33. Diciembre, 1997 - Enero, 1998.  Pp 37-49. Edit   Suárez, Hernán. Colombia. ISSN 0121 2559.

MASON, P; CHEYNE, J.  (2000). “Residents´ attitude to proposed Tourism Development”.  In Annals of Tourism Research Vol 27,  N° 2. Pp 391-411, 2000.  Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain.  ISSN 0160 7383.

MONK, J (2007). “Generalizando la geografía: personas, lugares e ideas”. En  Documents d´Anàlisi Geogràfica. N° 49, 2007. Pp 21-42. Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Geografia y Universitat de Girona. Secció de Geografia.  Edit UAB Servei de Publicacions. España. ISSN 0212 1573.

MORENO, F; LUNAR, R. (2006).  “Turismo y Género: Empleo de la Mujer en la Actividad Turística en la Isla de Margarita, Estado de Nueva Esparta”. En Pasos Revisa de Turismo y Patrimonio Cultural. Vol 4 N° 3. Pp 373-389. Edit Universidad de la Laguna. España. ISSN 1695 7121.

NEPAL, J. (2000). “Tourism in Protected Areas. The Nepalese Himalaya”. In Annals of Tourism Research Vol 27,  N° 3.  Pp 661-681, 2000.  Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain. ISSN 0160 7383.

OLIVEIRA, O; ARIZA, M. (1999). “Trabajo, familia y condición femenina: una revisión de las principales perspectivas de análisis”. En Papeles de Población. Abril-Junio. N° 020. Pp 89-127.  Edit Universidad Nacional Autónoma del Estado de México. México. ISSN 1405 7425.

OSBORNE, R. (2005). “Desigualdad y relaciones de género en las organizaciones: diferencias numéricas, acción positiva y paridad”. En Política y Sociedad 2005, 42. Pp 163-180. Edit. Universidad Complutense de Madrid. España. ISSN1988 3129.

PRADOS, M.  (1998). “El papel de la mujer en el desarrollo de nuevas actividades económicas en las áreas rurales: Turismo rural y género en Andalucía”. En Cuadernos Geográficos de la Universidad de Granada, Nº 28, 1998. Pp 27-44. España. ISSN 0210-5462.

PÉREZ, L. (s/f). “Las abuelas como recurso de conciliación entre la vida familiar y laboral. Presente y futuro 2005-2006”.  Edit. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Secretaría General de Políticas de Igualdad. Instituto de la Mujer.  España. ISBN 978 84 7063 5.

PRIETO, C. (1999). “Los estudios sobre mujer, trabajo y empleo: caminos recorridos, caminos por recorrer”. En Política y Sociedad 1999, 32. Pp 141-149. Edit. Universidad Complutense de Madrid. España. ISSN 1988 3129.

PRITCHARD, A; MORGAN, N.  (2000). “Privileging the Male Gaze. Gendered Tourism Landscapes”. In Annals of Tourism Research Vol 27, N° 4.  Pp 884-905, 2000.  Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain.  ISSN 0160 7383.

RAMBLA, A.  (2004). “Turismo Sostenible: marco legal internacional”. En Papeles para la Sostenibilidad. Turismo y Desarrollo Sostenible. Pp 5-20. Fundación FIDA. Edit. Fundación FIDA. España. ISBN 84 89172 18 8.

RE, A del.  (1995). “Tiempo del trabajo asalariado y tiempo del trabajo de reproducción”.  En Política y Sociedad 1995, 19. Pp 75-81. Edit. Universidad Complutense de Madrid. España. ISSN 1988 3129.

REINUS, S; FREDMAN, P.  (2007). “Protected Areas as Attractions”. In Annals of Tourism Research Vol 34,  N° 4. Pp 839-854, 2007.  Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain.  ISSN 0160 7383.

SABATÉ, A. (1984). “Mujer, geografía y feminismo” En Anales de Geografía de la Universidad Complutense N° 4, 1984. Pp 37-53. Edit. Servicio de Publicaciones de la Universidad Complutense.  España. ISSN 0211-9803.

SANTOS, M.  (1993). “Los Espacios de la Globalización”. En Revista Anales de Geografía de la Universidad Complutense. N° 13 Pp 69 – 77. Edit Universidad Complutense de Madrid. España. ISSN 1988 2378.

SAMPEDRO, M.(1991).  “El mercado de trabajo en el medio rural: una aproximación a través del género”.  En Política y Sociedad 1991, 8. Pp 25-33. Edit. Universidad Complutense de Madrid. España. ISSN 1988 3129.

SARASA, J. (1998). “Turismo y Empleo Femenino”. En Cuadernos de Turismo, N° 1, 1998. Pp 9-27. Edit Universidad de Murcia. España. ISSN 1139 7861.

SPARRER, M. (2003). “Género y Turismo Rural. El Ejemplo de la Costa Coruñesa”. En Cuadernos de Turismo 11(2003).   Pp 181-197. Edit. Universidad de Murcia. España. ISSN 1139 7861.

SQUIRE, S. (1995). “In the steps of ´genteel ladies´: women tourist in the Canadian Rockies, 1885-1939”. In The Canadian Geographer, Vol 39 N° 1. Spring 1995. Published for the Canadian Association of Geographers by University of Toronto. Canada. ISSN CN 0008 3658.

SWAIN, M.  (1995). “Gender in Tourism”. In Annals of Tourism Research Vol 22, N° 2.  Pp 247-266, 1995.  Edit Elsevier Science Ltd. USA.  ISSN0160 7383.

______  (2005). “Las dimensiones de género en la investigación sobre turismo: Temas globales, perspectivas locales”. En Política y sociedad, 2005.  Vol  42 N° 1.  Pp 25-37. Edit Universidad Complutense de Madrid. España. ISSN 1988 3129.

TORNS, T.  (1995). “Mercado de Trabajo y desigualdades de Género”.  En Cuadernos de Relaciones Laborales    N° 6. Pp 81-92 Edit Servicio de Publicaciones de la Universidad Complutense, 1995. España. ISSN 1131 8635.

WEAVER, D. (2005). “Comprehensive and Minimalist Dimensions of Ecotourism”. In Annals of Tourism Research Vol 32,  N° 2. Pp 439-455, 2005.  Edit Elsevier Science Ltd. Great Britain.  ISSN 0160 7383.

WILKINSON, P; PRATIWI, W.  (1995). “Gender and Tourism in an Indonesian village”. In Annals of Tourism Research. Vol 22, N° 2. Pp 282-299, 1995.  Edit Elsevier Science Ltd. USA.  ISSN 0160 7383.

WORLD TOURISM ORGANIZATION. UNWTO (2007). “World Tourism Barometer”. Vol 5, No. 2. June, 2007.

ZABLUDOWSKY, G. (2007). “México: Mujeres en cargos de dirección del sector privado”. En Academia. Revista Latinoamericana de Administración. N° 38 (2007). Pp 9-26. Edit. Universidad Autónoma del Estado de México.  México. ISSN 1012 8255.

______ (1995). “Presencia de las empresarias en México: diagnóstico comparativo regional y mundial”. En Revista Mexicana de Sociología. Vol 5, N° 4 (1995). Pp 255-285. Edit. Instituto de Investigaciones Sociales de la Universidad Nacional Autónoma de México. México. ISSN 0188 2503.

III. ELECTROGRAFÍA

AGUILAR, L; VARGAS, M. “Turismo”. Tríptico de la UICN. http://www.uicn.org (2007:08:10).

ARIZA, M; OLIVEIRA, O. (1999). “Género, trabajo y familia: consideraciones teórico-metodológicas”. En La población de México: situación actual y desafíos futuros. Edit Instituto de Investigaciones Sociales UNAM- el COLMEX. Memoria de Seminario 24-25 de Noviembre, 1999. México.  http://www.conapo.gob.mx/publicaciones/Otras/Otras4/PDF/10.pdf (2008:02:10).

BARBERÍA, J.  (2008). “Entrevista: almuerzo con... Koldo Saratxaga .La empresa es una dictadura”. En El País Electrónico. España.
http://www.elpais.com/articulo/ultima/empresa/dictadura/elpepiult/20080110elpepiult_2/Tes(2008:01:10).

CARBAJOSA, A. “Empresarias, sí o  sí.” En El País Electrónico. España. (2008). http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Empresarias/elpepisoc/20080106elpepisoc_3/Tes?print=1 (2008:01:06).

COMISIÓN ECONÓMICA PARA AMÉRICA LATINA (CEPAL-ECLAC). (2007). “Ejercicio para estimar el impacto económico del huracán Wilma en el sector turístico en Quintana Roo”. En Capacitación sobre la evaluación del impacto socioeconómico y ambiental de los desastres Sede Subregional en México, 18-22 de junio de 2007.  
http://www.eclac.org/dmaah/noticias/paginas/1/29901/Turismo.doc (2007:09:23).

COMISIÓN ECONÓMICA PARA AMÉRICA LATINA Y EL CARIBE. (2007). “Turismo y Condiciones Sociales en Centroamérica: Las experiencias de Costa Rica y Nicaragua”. México, 2007.  http://www.eclac.org/publicaciones/xml/4/28854/L779.pdf (2008:08:21).

COMISIÓN EUROPEA.  (2006). “Informe sobre Igualdad entre mujeres y hombres 2006”. Bélgica, 2006.
http://www.equalmei.com/archivos/documentos/documentacion/igualdad.pdf (2008:01:03).

COMISIÓN NACIONAL DE ÁREAS NATURALES PROTEGIDAS (CONANP).  “Los Tuxtlas, Reserva de la Biosfera”.
http://www.conanp.gob.mx/anp/tuxtlas/tuxtlas.php (2007:04:03)

______ (2004). “Manual de Manejo de la Reserva de a Biosfera de los Tuxtlas”. Edit. CONANP. México, 2004. Docto en pdf. http://www.conanp.gob.mx (2007:04:03)

______ (2006). “Programa de Conservación y Manejo Reserva de la Biosfera Los Tuxtlas”. México, 2006. ISBN 968 817 812 8. http://www.conanp.gob.mx/consulta/ (2007:06:20)

COMISIÓN NACIONAL DE ÁREAS NATURALES PROTEGIDAS (CONANP), PROGRAMA DE LAS NACIONES UNIDAS PARA EL DESARROLLO (PNUD), GEF. (2004) “Memoria del Taller Metodologías Género aplicadas a la Gestión Ambiental”.  Fortín, Ver. 23 – 25 de Agosto, 2004. Docto en pdf
http://www.americalatinagenera.org/documentos/experiencias/1144857943MEMORIA%20DEL%20TALLER%20METODOLOGIAS%20DE%20GENERO.pdf (2007:03:21)

CONSEJO NACIONAL DE POBLACIÓN. “Índices de Desarrollo Humano”.
http://www.conapo.gob.mx/00cifras/desa/html/Anexos.xls (2007:06:03).

______ (2005). “Índices de Marginación Municipal 2005”.
http://www.conapo.gob.mx/publicaciones/indice2005.htm (2007:06:03).

CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS. Constitución publicada en el Diario Oficial de la Federación el 5 de Febrero de 1917. 
http://www.centrodeconvenciones.chiapas.gob.mx/pdfs/Constitucion_Mexicana.pdf (2008:06:21).

CORTÉS, G; URIBE, M. (1995) “Antropología II”. Fascículo 2. La Investigación Antropológica en el Medio Rural. Edit. Colegio de Bachilleres. México, 1995. ISBN 970 632 127 6
.http://newyork.conevyt.org.mx/bachilleres/material_bachilleres/cb6/6sempdf/antropologia2/antropol_fas2.pdf (2008:01:12).

COSUDE (AGENCIA SUIZA PARA EL DESARROLLO Y LA COOPERACIÓN) (2003). “División Empleo e Ingresos. Manual Práctico. Estrategias e Instrumentos a lo largo del ciclo del proyecto la Promoción empresarial orientada a aspectos de Género”. Suiza, 2003.  http://www.deza.ch/ressources/resource_es_24210.pdf  (2007:12:13).

DAEREN, L. (2000).  “Mujeres empresarias en América Latina: el difícil equilibrio entre dos mundos de trabajo.  Desafíos para el futuro”.  En Primer Seminario Internacional de la Mujer Empresaria SIME 2000. Organiza Programa de Apoyo a la Pequeña y Mediana Empresa de la Facultad de Administración y Economía de la Universidad de Santiago de Chile.  Chile, 2000. 
http://www.economia.gob.mx/pics/p/p2760/cipi_1AEmpresarias_AL.pdf (2007:12:12).

DELAUNAY, M; XANIC, A. “El triunfo femenino en los negocios”. Versión electrónica. México.
http://www.cnnexpansion.com/especiales/las-50-mujeres-mas-poderosas-en-los-negocios/ellas-estan-detras-del-poder (2007:12:15).

DIARIO OFICIAL DE LA FEDERACIÓN DEL 27 DE MAYO DE 1976 (1976). “Ley de Sociedades de Solidaridad Social”. http://www.ordenjuridico.gob.mx/Federal/Combo/L-69.pdf (2008:03:29)

ESCAMILLA, I (2001). “La Ocupación Laboral Femenina en dos Ciudades Fronterizas: Tijuana y Matamoros”. En Investigaciones Geográficas Boletín del Instituto de Geografía de la UNAM. N° 45, 2001. Pp 86-107. Edit Universidad Nacional Autónoma de México. México, 2001. ISSN 0188-4611. http://www.igeograf.unam.mx/instituto/publicaciones/boletin/bol45/b45art6.pdf (2008:06:01).

EUROPEAN COMMISSION. (2004). “Women and Men in decision-making. A question of balance. Employmen & Social Affairs”.  Edit. Publications Office. European Commission. KE 67 05 977 EN D (docto. En pdf).

FIGUERAS, E (1999). “Se rebelaron contra la sagrada norma del Matrimonio: Mujeres bígamas en el México Hispano” En Scripta Nova  Revista Electrónica de Geografía y Ciencias Sociales. Nº 45 (46), 1 de agosto de 1999. Edit Universidad de Barcelona. España, 1999.  http://www.ub.es/geocrit/sn-45-46.htm  (2008:06:01).ISSN 1138-9788.

GARCÍA, E. “Dirigir y Liderar con Enfoque de Género. El liderazgo y los modos de dirigir de las Mujeres”. Edit Agrupación para la Igualdad en el Metal. 
http://empleo.mtas.es/uafse/equal/ProductosEqual/archivos/AD_51_Producto4.pdf (2008:02:15).

GOBIERNO DEL ESTADO DE VERACRUZ (2006).  “Informe Económico del Estado de Veracruz-Ignacio Llave. Centro Nacional de Desarrollo”. México, 2006. 
http://portal.veracruz.gob.mx/portal/page?_pageid=273,3921400&_dad=portal&_schema=PORTAL (2007:05:23)

GRAHAM-YOOLL, A. (2008). “Un misterio llamado Cristina”. En El País Electrónico. España.
http://www.elpais.com/articulo/opinion/misterio/llamado/Cristina/elpepiopi/20071028elpepiopi_11/Tes (2008:01:06).

GREAT PLACE TO WORK INSTITUTE. “Las 100 Mejores Empresas para Trabajar en América Latina”.
.http://resources.greatplacetowork.com/news/pdf/media_package_100_best_latam_2k7(2).pdf (2008:01:12).

GREAT PLACE TO WORK INSTITUTE. “Las Mejores Empresas para Trabajar en México para Mujeres 2007”. http://www.greatplacetowork.com.mx/news/index.php?date=426 (2008:01:12).

GROWN, C; RAO-GUPTA, G; KHAN, Z. (2003). “Background paper of the Task Force on Education and Gender Equality”. Edit United Nations Development Program. USA, 2003.  http://www.unmillenniumproject.org/documents/tf03edapr18.pdf (2007:10:01).

GUEVARA, S; LABORDE, J; SÁNCHEZ, G (2000). “La Reserva de la Biósfera de los Tuxtlas. México”. Documentos de Trabajo No. 29, 2000. Programa de Cooperación Sur-Sur sobre Desarrollo Socioeconómico ambientalmente adecuado en los trópicos húmedos. Edit. UNESCO. Francia, 2000. (2007:05:10).
http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001214/121445so.pdfhttp://unesdoc.unesco.org/images/0012/001214/121445so.pdf

HAUFFEN, A. (2005). “Historias Digitales enlaza a oaxaqueños de México y California”. USA, 2005. http://www.universityofcalifornia.edu/news/spanish/article/10542 (2008:01:05).

HERNÁNDEZ, H (2006). “Grupos domésticos de élite en el occidente de Yucatán: Organización de labores y género” En Scripta Nova  Revista Electrónica de Geografía y Ciencias Sociales. Nº 206, 1 de febrero de 2006. Edit Universidad de Barcelona. .ISSN 1138-9788. España, 2006. http://www.ub.es/geocrit/sn/sn-206.htm  (2008:06:01)

INSTITUTO NACIONAL DE ANTROPOLOGÍA E HISTORIA (INAH) (s/f). “Cultura Olmeca” En  Arqueología Mexicana. Revista electrónica. Edit. Raices. http://www.arqueomex.com/S2N3nDOSIER87.html (2008:07:29)

INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA, GEOGRAFÍA E INFORMÁTICA (2007). “Mujeres y hombres en México 2007”.  Edit INEGI. México, 2007.  ISBN 978 970 13 4857 4.
http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/integracion/sociodemografico/mujeresyhombres/2007/MyH_2007_1.pdf (2008:01:17).

______ “Conteo de Población y Vivienda 2005”. Sistema de consulta principales resultados por localidad. http://www.inegi.gob.mx/est/contenidos/espanol/sistemas/conteo2005/iter2005/filtrarinfo.aspx (2008:05:12)

______ (2007). “Hombres y Mujeres en México, 2007”. México, 2007.  ISBN 968 817 812 8.
http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/integracion/sociodemografico/mujeresyhombres/2007/MyH_2007_1.pdf (2007:10:02).

INSTITUTO NACIONAL DE LAS MUJERES (2004). “El ADC de Género en la Administración Pública”. México, 2004.  http://cedoc.inmujeres.gob.mx/documentos_download/100817.pdf  (2007:05:10).

KABEER, N. (2001). “Resources, Agency, Achievements: Reflections on the Measurement of Women´s Empowerment”. In STYRELSEN FÖR INTERNATIONELLT UTVECKLINGSSAMARBETE (SIDA) Discussing Women´s Empowerment. Theory and Practice. Pp 17-57. Edit. Sida Studies. Stockholm.
http://www.sida.se/shared/jsp/download.jsp?f=SidaStudies+No3.pdf&a=2080 (2007:10:09).

LEAL, C (2005). “Valoración Económica del Medio Ambiente: Caso de la Reserva de la Biosfera de Los Tuxtlas”. Tesis de Licenciatura. Departamento de Economía. Universidad de Las Américas. Documento Inédito. México, 2005
http://catarina.udlap.mx/u_dl_a/tales/documentos/lec/leal_r_cl/portada.html (2007:05:10).

LEVINE, R; BIRDSALL, N; IBRAHIM, A; DAYAL, P. (2003). “Background paper on the task force on Education and Gender Equality. Achieving Universal Primary Education by 2015”. United Nations Development Program, 2003.
http://www.unmillenniumproject.org/documents/tf03edapr18.pdf (2008:01:10).

LEY FEDERAL DE REFORMA AGRARIA. Publicada en el Diario Oficial de la Federación el 16 de abril de 1971.
http://www.indaabin.gob.mx/leyinfo/marco/Compilacion/ley_reforma_agrarisa_1971.doc (2008:06:21).

MINISTERIO DE AGRICULTURA, PESCA Y ALIMENTACIÓN. España.
http://redrural.mapya.es/web/default.asp (2008:02:02).
http://redrural.tragsatec.es/redrural/Innovacion_Cooperacion/MarcoInnovacion.htm (2008:02:02).

MINISTERIO DE TRABAJO Y ASUNTOS SOCIALES. “Igualdad de Oportunidades entre Mujeres y Hombres en el período de programación del Fondo Social Europeo (2007-2013)”. Edit. MTAS-UAFSE. España s/f. NIPO 201 06 034 2. http://www.mtas.es/uafse. (2008:03:02).

MINISTERIO DE TRABAJO Y ASUNTOS SOCIALES; INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA. “Mujeres y Hombres en España, 2006”. Edit. MTSA-INE. España s/f. Docto en pdf.  http://www.ine.es/prodyser/pubweb/myh/myh.htm (2007:10:21).

MONK, J (2006). “Changing Expectations and Institutions: American Women Geographers in the 1970s”. In The Geographical Review.  96, 2 Apr 2006. Pp 259-276.  Edit The American Geography Society of New York. USA,  2006. ISSN 0016-7428 http://0-web.ebscohost.com.cisne.sim.ucm.es/ehost/detail?vid=3&hid=2&sid=b8fd439d-484a-4caa-847c-1cd36fc9b09c%40sessionmgr9  (2008:06:14).

MORÁN, C. ( 2007).  “Casi la mitad de las abuelas que cuidan a sus nietos lo hace a diario”. En El País Electrónico. España.
http://www.elpais.com/articulo/sociedad/mitad/abuelas/cuidan/nietos/hace/diario/elpepisoc/20070323elpepisoc_7/Tes?print=1 (2007:12:20).

MOSER, A.  (2007). “Gender and Indicators. Overview Report”. Edit UNDP. United Kingdom, 2007. ISBN 978-1-85864-636-7. http://www.sarpn.org.za/documents/d0002713/Gender_indicators_Moser_Jul2007.pdf (2007:10:14).

ORGANIZACIÓN DE LAS NACIONES UNIDAS PARA LA AGRICULTURA Y LA ALIMENTACIÓN (FAO) (s/f). “Anexo I: Síntesis de los estudios de casos sobre la situación de la mujer rural frente a la legislación en Colombia, Cuba, El Salvador, México y Venezuela” http://www.fao.org/docrep/u5615s/u5615s05.htm (2008:03:14).

ORGANIZACIÓN INTERNACIONAL DEL TRABAJO. (2002). “Información sobre la industria de la hotelería, la restauración y el turismo”. Suiza. http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/documents/publication/wcms_067566.pdf (2007:12:20).

______(2007a). “Noticias de género en la OIT. Día Internacional de la Mujer, 8 de marzo de 2007- Edición especial sobre la mujer y la migración”.  Suiza, 2007. http://www.ilo.org (2007:08:08).

______(2007b).”Tendencias Mundiales del Empleo de las Mujeres”. Resumen, Marzo, 2007. Suiza, 2007.
http://www.ilo.org/public/spanish/employment/strat/download/getw07.pdf (2007:09:01).

ORGANIZACIÓN MUNDIAL DEL TURISMO (2007). “Mensaje de la OMT. 27 de Septiembre del 2007.  Día Mundial del Turismo”. España, 2007.
http://www.world-tourism.org/wtd/2007/sp/pdf/sg_messag.pdf (2007:08:16).

ORTIZ, I. (2000). “¿Existe la posibilidad de una filosofía empresarial auténtica oaxaqueña?” .En Revista Temas de Ciencia y Tecnología. Septiembre-Diciembre, 2000. Pp 56-64. Edit Universidad Tecnológica de la Mixteca. México, 2000.
http://www.utm.mx/~temas/temas-docs/nfnotast12-4.pdf  (2007:10:21).

PUIGDOMÈNECH, P. “De las bolsas de hambre a la obesidad”. En El País Electrónico. España.
http://www.elpais.com/articulo/opinion/bolsas/hambre/obesidad/elpepuopi/20080315elpepiopi_12/Tes (2008:03:15).

RAO, A; STUART, R; KELLEHER, D. (s/f). “Gender at Work. Organizational Change for Equality” . (s/f). GENDER AT WORK.  http://www.genderatwork.org/GAW_REDUCE_2-3.pdf (2007:09:01).

RED DE GÉNERO Y MEDIO AMBIENTE (RGMA); PROGRAMA DE NACIONES UNIDAS PARA EL DESARROLLO (PNUD);  SECRETARÍA DE MEDIO AMBIENTE Y RECURSOS NATURALES (SEMARNAT);  INSTITUTO MEXICANO DE TECNOLOGÍA DEL AGUA (IMTA) (2006). “La agenda azul de las mujeres”. México, 2006.
http://www.undp.org.mx/Doctos/Biblioteca/LA%20AGENDA%20AZUL%20DE%20LAS%20MUJERES.pdf (2007:10:01).

ROBERTSEN, G. “El turismo de cruceros”. http://www.lighthouse-foundation.org/index.php?id=113&L=2 (2006:03:21).

ROMERO, A (2001). “Visiones sobre el temazcal mesoaméricano: un elemento cultural polifacético”. En Revista electrónica Ciencia Ergo Sum. Vol 8, N° 2. Julio, 2001. Pp 133-144. Edit. Universidad Autónoma del Estado de Toluca. México, 2001.  http://redalyc.uaemex.mx/redalyc/pdf/104/10402103.pdf (2008:05:23).

ROWLANDS, J. (1995). “El empoderamiento a examen”.  En Development in practice. Vol 5, N° 2 (1995).
http://www.developmentinpractice.org/readers/spanish-readers/ydiversidadSocial/rowlands.htm (2008:01:23).

SECRETARÍA DE MEDIO AMBIENTE Y RECURSOS NATURALES (SEMARNAT) (2004). “Estrategias de Conservación para el Desarrollo”. http://consejos.semarnat.gob.mx/regiones/r-sse/2002-2004/sesion_19_2004/documentos_presentados_pdf/ccds-ss-19-so-conanp.pdf (2008:05:14).

SECRETARÍA DE MEDIO AMBIENTE Y RECURSOS NATURALES (SEMARNAT); COMISIÓN NACIONAL DE ÁREAS NATURALES PROTEGIDAS (CONANP)  (2007).  “Un nuevo ciclo de vida. Logros 2007”. http://www.conanp.gob.mx/pdf_publicaciones/publi_7.pdf  (2008:02:10).

SECRETARÍA DE TURISMO DE MÉXICO (SECTUR); ARCOP. (2002). “Resultados del Estudio de Opinión Pública sobre Temas de Coyuntura Turística: Tiempo Libre. Ciudades de México, Guadalajara y Monterrey”. Abril, 2002.
http://www.sectur.gob.mx/work/resources/LocalContent/9235/5/TiempoLibre.pdf Docto en pdf. (2005:08:10).

SECRETARÍA DE TURISMO (SECTUR); CENTRO DE ESTUDIOS TURÍSTICOS (CESTUR). (2002). “Estudio del Ecoturismo en México”.  Edit. SECTUR. México, 2002.  Docto en pdf.

SECRETARÍA DE TURISMO (SECTUR) CESTUR y REDES Consultores. (2000). “Estudio de Gran Visión del Turismo en México. Perspectiva 2020”. 
http://www.sectur.gob.mx/work/resources/LocalContent/12214/4/GranVision.pdf Junio, 2000. Docto en pdf.

SECRETARÍA DE TURISMO (SECTUR) (2004). “Turismo Alternativo. Una nueva forma de hacer Turismo”. Edit. SECTUR. México, 2004.  Docto en pdf.

______. “Mercadotecnia Turística”. http://www.sectur.gob.mx   (2006:03:05). Docto en pdf.

SOCIAL WATCH. “Índice de Equidad de Género”. http://www.socialwatch.org/es/portada.htm (2008:03:12).

STRIETSKA-ILINA, O; TESSARING, M (eds). (2005).  “Trends and Skills needs in Tourism”. Cedefop Panorama series:115.  Edit Office for Official Publications of the European Communities. Luxembourg. ISBN 92 896 0415 8. Docto en pdf.

UNITED NATIONS DEVELOPMENT PROGRAM. (2006). “Human Development Report 2006”. USA, 2006. ISBN 0 230 50058 7   http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2006/ (2007:09:21).

______ “Medición de los aspectos relevantes del Desarrollo Humano y la Equidad”.
http://www.undp.org.cu/documentos/idh/idh99/capitulo8.pdf (2008:02:14).

VÁZQUEZ, R. (2001). “Políticas Sectoriales de Turismo con equidad de Género”. Panel 6. Seminario Regional Hacia la institucionalización de la perspectiva de género en las políticas económico-laborales en América Latina. Proyecto CEPAL/GTZ."Institucionalización del enfoque de género en la CEPAL y ministerios sectoriales".Santiago de Chile, 12 y 13 de junio de 2001.  Organizado por  Comisión Económica para América Latina y el Caribe. Chile.
http://bibemp2.us.es/turismo/turismonet1/economia%20del%20turismo/turismo%20y%20antropologia%20social/politicas%20sectoriales%20de%20turismo%20con%20equidad%20de%20genero.pdf (2007:10:21).

VISSANDJEE, B; APALE, A; WIERINGA, S; ABDOOL, S; DUPÉRÉ, S. (2005). “Empowerment Beyond Numbers: Substantiating Women´s Political Participation”. In Journal of International Women´s Studies. Vol 7, N° 2. Pp 123-141. Edit Bridgewater State College. USA.  http://www.bridgew.edu/soas/jiws/Nov=5V2/India.pdf (2007:09:12)

WORLD ECONOMIC FORUM.  “The Global Gender Gap Report”.
http://www.weforum.org/en/Communities/Women%20Leaders%20and%20Gender%20Parity/GenderGapNetwork/index.htm (2008:01:09).

WORLD TOURISM ORGANIZATION. “Resolutions”.
http://www.unwto.org/statistics/int_conf/nice/nice_ing.pdf. (2005:03:08).

______ “About UNWTO”. http://www.unwto.org/aboutwto/his/en/his.php?op=5 (2007:12:16).

IV. MONOGRAFÍA

DIAZ, I. (2007). “Reflexiones sobre el Desarrollo Rural y Turismo: Especialización en Turismo de Aventura y Ecoturismo en Veracruz, México”. Obra inédita.

GÁLVEZ, T.  (2000). “Aspectos Económicos de la Equidad de Género”. Comisión Económica Para América Latina y el Caribe. Séptima Conferencia Regional sobre la Mujer de América Latina y el Caribe. Realizado en Lima del 8 al 10 de febrero. Perú.  http://www.xunta.es/conselle/cma/gl/CMA04d/CMA04dCursoHostalaria/SituacionActual.pdf

INSTITUTO DE LA MUJER; (2007). “Sección General de Políticas de Igualdad”. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Curso Sensibilidad en Igualdad de Oportunidades. Unidad Didáctica 5. España.

MALHOTRA, A. (2003). “Conceptualizing and Measuring Women´s Empowerment as a variable in International Development”. Workshop on “Measuring Empowerment: Cross-Disciplinary Perspectives” Organized by  World Bank. Washington, D.C. February 4-5. USA.

SASTRE, A. (2007). “Origen, Estado Actual y Perspectiva de la Preocupación por el Entorno Ambiental” . Apuntes del X Curso de Actualización del Profesorado de Centros Docentes de Medio Ambiente y VI Seminario sobre la Gestión Ambiental Aplicada al Ámbito de Actividades de las Fuerzas Armadas orientado a Graduados Civiles. Ministerio de Defensa y Universidad de Alcalá. Junio.  Alcalá de Henares, España.

V. INFORMES INÉDITOS

BAEZ, G. (1997). “La historia de Sontecomapan”. Manuscrito. México.
 
BALDERAS, J. (2004). “Desarrollo del Turismo Alternativo Comunitario en cuatro Áreas Naturales Protegidas, mediante la organización en Red de una Empresa Integradora: El caso de la Reserva de la Biosfera de Los Tuxtlas Veracruz (RBTV). Proyecto de Viabilidad Técnico Económica”. México.

DIRECCIÓN MUNICIPAL DE TURISMO. “Infraestructura Socioeconómica y Turística de los Principales Atractivos de San Andrés Tuxtla, Ver (2008)”. México.

GARCIA, O (2006). “Informe Final”. Programa de Manejo Integrado de Ecosistemas (MIE-PNUD). Documento inédito. México.

LEÓN, R. (2005).  “Plan Maestro Urbano Arquitectónico para el Desarrollo Sustentable de la Biosfera de Los Tuxtlas, Municipio de Catemaco, Ver”.  Programa de Manejo Integrado de Ecosistemas (MIE-PNUD). Taller Hannes Meyer. Facultad de Arquitectura de la UNAM. Documento inédito. México.

VI. DIRECTAS

AMELIA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

ANDRADE, K. (2007). Entrevista no Estructurada. Jefatura de Proyectos CONANP-RBT (Marzo).

______ (2008). Entrevista semi Estructurada. Jefatura de Proyectos CONANP-RBT (Abril).

CAROLINA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Marzo).

ELISA (2008). Integrante de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

FLOR (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Marzo).

GOMEZ, A. (2008). Cuestionario. Sub Dirección de Turismo Municipio de San Andrés Tuxtla (Marzo)

IRMA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

JAVIER (2008). Presidencia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

JULIA (2008). Integrante de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

LAURA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

MAGDALENA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

MARCELA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

MARTHA (2008). Representante de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

MINERVA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

MÓNICA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

MONTSERRAT (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

NORBERTO (2008). Presidencia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Marzo).

OLGA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

REBECA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Marzo).

REGINA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Marzo).

ROSARIO (2008). Integrante de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

SASTRE, A. (2008) Profesor titular. Departamento de Geología. Universidad de Alcalá. Alcalá de Henares, España. Entrevista Estructurada (Enero)

SEDAS, I. (2007). Entrevista no Estructurada. Ejidataria (Diciembre).

______ (2008). Subdirección. Instituto Tecnológico de San Andrés Tuxtla, Ver. Entrevista semi Estructurada (Marzo).

TEOBALDO (2008). Presidencia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

TERESA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

PATRICIA (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

RAQUEL (2008). Socia de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).

VALERIA (2008). Integrante de Iniciativa Comunitaria de la RBT.  Entrevista semi Estructurada (Abril).